Haccın Âdâbları
1-Hacı adayının varsa borçlarını hacca gitme¬den evvel ödemesi.
2-Tecrübeli ve bilgili kimselerden haccın fiil ve hareketlerini güzelce öğrenmek.
3-Dargın olduğu kimselerle barışıp helâlleş¬mek.
4-Kaza namazı ve kaza orucu gibi ibâdetlerin¬deki noksanlarını tamamlamak.
5-Günahlarından samimi ve hâlis bir niyetle tevbe etmek.
6-İyi bir arkadaş edinmek.
7-Akraba ve dostlarla vedalaşmak ve dualarını istemek.
8-Evden çıkmadan evvel iki rek'at namaz kılmak.
9-Hacdan döndükten sonra evde iki rek'at namaz kılmak.
10-Evden sevinçle çıkmak ve yolda zamanı dua ile, zikirle geçirmek.
11-Evden çıkarken Besmele ile Âyetü’l-Kürsî, İhlâs-ı Şerîf, Felak ve Nâs surelerini okumak.
12-Varsa emânetler sâhiplerine iâde etmek.
13-İmkân nisbetinde bol sadaka vermek.
14-Dâima abdestli bulunmaya gayret etmek.
15-Mümkünse Mekke ve Medîne'de Kur’ân-ı Kerîm hatmi indirmek.
A -HACC-I İFRÂD
İfrad haccı yapacak olan kimse, yolu üzerin¬de bulunan mîkat sınırını geçmeden önce ihrâm hazırlığı yapar: Tırnaklarını keser, koltuk altı ve kasıklarını temizler, gerekiyorsa saç, sakal ve bıyıklarını düzeltir; Mümkünse gusül abdesti veya abdest alır, güzel koku sürünür, üzerindeki bütün elbiselerini çıkarıp izar ve ridâdan ibâret iki parça ihrâm örtüsüne bürünür.
Kerâhet vakti değilse iki rek'at ihrâm namazı kılar (sünnettir).
Namaz ve duâdan sonra hacca şöyle niyet eder (Vekil ise filan adına der):
Allâh'ım, senin rızân için hac yapmak istiyorum. Onu bana kolaylaştır ve benden kabûl eyle.
Niyetten hemen sonra üç kere telbiye okur. Telbiye şudur:
Lebbeyk, Allâhümme lebbeyk, lebbeyke lâ şerîke leke lebbeyk. İnnel-hamde ve’n-ni‘mete leke ve’l-mülk. Lâ şerîke Lek.
Mânâsı: Buyur Allâh'ım, buyur. Senin orta ¬ğın yok. Buyur. Hamd sana mahsustur. Nimet ve mülk senindir. Senin ortağın yoktur.
Böylece ihrâma girmiş olur. Kâbe-i Muazza ¬ma'ya varıncaya kadar tekbîr, tehlîl, salavât-ı şerîfe ve telbiyeye devâm eder.
Kâbe-i Muazzama’yı görünce göz yaşları içeri¬sinde ""ALLÂHÜ EKBER" diyerek selâmlar. Elle ¬rini kaldırıp şöyle dûâ eder: ""Allahım beyti atîkin hürmetine afvı ilâhine, feyzi ilâhine, nûru ilâhine mahzar eyle. Yaptığım duâlarımı makbul eyle."
Duâdan sonra kudüm tavâfı için Hacerû-l Es¬ved'e yönelir ve şöyle niyet eder:
Allâh'ım rızâ-i şerîfin için kudûm tavâfı yapmak istiyorum. Bana kolaylık ihsan et ve benden kabûl buyur.
Ayrıca kalben: ""Ya rabbi, lütfunla seni ezelde tasdik ettim. Şimdi yine bütün letâifimle ve senin lütfunla seni tasdîk ediyorum. Haremullah'da (beyti şerîfinde) kki Haceru’l-Es'âd’ın içerisine ah¬dimizin bir nüshasını vazettin (koydun). ŞŞu anda yine senin lütfunla kalbimi o ahdin hizâsına geti¬ririp rızâ-i şerîfin için bedenimi kalıp olarak bas¬maya ve böylece ahdimi tazelemeye niyet ettim. Lütfunla kereminle kabul eyle Alllahım." de ¬dikten sonra, Hacer-i Esved'in bulunduğu yere gider. Mümkünse başkasına eziyet vermeksizin dönüp 
(Bismillâhi Allâhü Ekber)
diyerek istilâm yapar, sağ elin içini öper. Daha sonra tekbîr, tahmîd ve salevât getirir.
Haccın sa'yini kudüm tavâfından sonra ya ¬pacaksa Tavâfta "ızdıba ve remel" de bulunur: Farz olan ziyâret tavâfından sonra yapacaksa "ızdıba ve remel" yapmaz. Tavâf bittikten sonra iki rek'at tavâf namazını kılar, duâ edip bol bol zemzem içer.
Bundan sonra ihrâmlı olarak terviye gününü (Zilhicce'nin 8. günü) bekler. Bolca nâfile tavâf yapabilir. Ama umre yapamaz.
ZİLHİCCE’NİN 8. GÜNÜ
(YEVM-İ TERVİYE)
Terviye günü, diğer hacılarla berâber güneş doğduktan sonra Minâ'ya hareket eder. Yolda çokça telbiye getirir, tekbîr, tehlîl ve Salavât-ı Şerîfe'ye devam eder. Gece Minâ'da kalır. Ora ¬da 5 vakit namaz kılmak sünnettir. Duâ ve Evrâd-ı Ezkâr'a devam eder.
ZİLHİCCE’NİN 9. GÜNÜ
Zilhicce'nin 9. (Arefe günü) sabah namazını Minâ'da kılıp, güneş doğduktan sonra Arafât'a gider. Öğleye kadar duha namazı, tesbih nama zı kılar. Ezkâr'a, telbiye'ye, tasliye'ye, Kur’ân-ı Kerim tilâvetine devam eder. Hayatının en mutlu gününde Afv-ı İlâhiye'ye nâil olabilmek için göz yaşları içerisinde çokça tevbe eder. Ayrıca çoluk çocuğuna, akrabalarına ve Ümmet-i Muham ¬med'e duâ eder.
Öğle vakti girince önce ezan, sonra hutbe oku¬nur. Cem-i takdimle öğle ve ikindi namazları kılı ¬nır. Şöyle ki: Öğle namazının ilk dört rek'at sün¬neti kılındıktan sonra, kâmet getirilip, öğle nama ¬zının farzı kılınır. Son sünnet kılınmadan tekrar ikinci bir kâmetle ikindi namazının farzı kılınır.
Namazdan sonra gözyaşları içerisinde Arafât vakfesi yapılır. Hacı efendi güneş batıncaya kadar çokça duâ ve niyazda bulunup, ibâdete de ¬vâm eder. Akşam güneş battıktan sonra akşam namazını kılmadan Müzdelife'ye hareket eder.
Müzdelife'ye vasıl olunca bir ezan, bir kamet ile akşam ve yatsı namazının farzlarını birlikte kılar. Buna cem-i tehir denir. Sonra yatsının son iki rek'at sünnetini ve vitir vâcibi kılar.
Sünnet olduğu için birinci geceyi Müzdelife'de geçirir. Kul haklarının bile affedildiği rivâyet olunan Müzdelife'de geceyi iyi değerlendirmek lazımdır.
Ayrıca nohuttan büyük fındıktan küçük yet¬miş tane taş toplayıp su ile yıkadıktan sonra bir bez veya poşet içerisine koyar.
Vakti girince sabah namazı kılıp, göz yaşları içerisinde vâcib olan Müzdelife vakfesini yapar. Güneş doğmadan Minâ'ya hareket eder.
ZİLHİCCE’NİN 10. GÜNÜ
Bayramın birinci günü Minâ'da biraz dinlen¬dikten sonra yanına aldığı yedi (7) adet taş ile Cemre-i Akabe’yi (büyük şeytan) taşlar. Şöyle ki; yedi adet taşı sol avucuna alır. Taşları sağ elin baş ve şahâdet parmaklarının uçları ile tutup, büyük şeytana en az 3-5 metre yaklaşır ve her taşı:
"Bismillâhi Allâhü ekber, rağmen liş-şeytâni ve hızbihî." diyerek atar.
Duâ için durmaz; yürürken duâ eder.
Birinci günü şeytan taşlamanın sünnet olan vakti: Güneşin doğmasından öğle vaktine kadardır. Güneş doğmadan mekruhtur. Öğleden güneşin batmasına kadar olan vakit câiz, güneş battıktan sonra imsak vaktine kadar mazeretsiz tehiri mekruhtur.
Bayramın birinci günü şşeytanı taşladıktan sonra dilerse kkurban keser veya kesildiğinden emin olunca, ttıraş olup (kendi saçını tıraş ede¬bileceği gibi başkalarının da saçını tıraş edebilir) ihrâmdan çıkar. Önceki elbiselerini giyebilir.
Böylece ziyâret tavâfını yapıncaya kadar hanımına yaklaşmanın dışındaki ihrâm yasakları kalkar.
Bayramın ilk üç gününde, uygun bir vakitte Beytullah'a gidip farz olan ziyâret tavâfını yapar. Ziyâret tavâfının bayramın birinci günü yapılması efdaldir. Tavâf namazını kılıp bolca zemzem içer. Arkasından vâcib olan sâ'yi (yukarıda umre bahsinde beyan edildiği gibi) yapar. Bi-İznillâh hac tamamlanmış olur.
Ziyâret tavâfını yaptıktan sonra tekrar Minâ'ya döner. Zîra bayram gecelerinde Minâ'da gecele¬mek hanefî mezhebine göre sünnet-i müekkede olup, diğer üç mezhebe göre vâcibdir.
Bayramın ikinci ve üçüncü günleri de cemre¬lere taş atar. Üçüncü günü taşları attıktan sonra, akşam namazından evvel Minâ'dan ayrılır. Zîra akşam namazından evvel Mina'dan ayrılmak sünnet, güneş battıktan sonra ayrılmak ise mekruhtur.
Bayramın dördüncü günü sabah namazının vaktinden önce Minâ'dan ayrılmamış olanlar o günde zevâlden sonra sırasıyla üç şeytana yedişer taş atarlar ve Mekke-i Mükerreme'ye dönerler. İmâm-ı Âzam hazretlerine göre zevâlden önce de atmak câizdir(19). Eğer kurbanın dördüncü günü şafak attıktan sonra taşları atmadan giderse vakti geçtiği için kurban kesmek lazım gelir.
Mekke-i Mükerreme'den ayrılacağı zaman vedâ tavâfını yapar. Böylece Hacc-ı İfrad tamamlanmış olur.
(19) Dürer hâşiyesi.
İFRÂD HACCI’NIN ÖZETİ
Mîkat'ta ihrâm ve hacca niyet
Kudûm Tavâfı
Zilhicce'nin 8. günü Minâ
Zilhicce'nin 9. günü Arafât vakfesi
Zilhicce'nin 10. günü Müzdelife vakfesi
Zilhicce'nin 10. günü Cemre-i Akabe'ye yedi taş
Zilhicce'nin 10. günü Tıraş, isterse müstehab olarak kurban ve ihrâmdan çıkmak
Zilhicce'nin 10. günü Farz tavâf ve Sa'y
Zilhicce'nin 11. günü sırasıyla üç şeytanı taş¬lamak
Zilhicce'nin 12. günü sırasıyla üç şeytanı taş¬lamak
Mekke-i Mükerreme’den ayrılmadan Vedâ tavâfı
B-HACC-I TEMETTU'UN YAPILIŞI
Hac veya umreye niyet eden kimse evinden veya ikâmet ettiği yerden ayrılacağı sırada tıraş olur, tırnaklarını keser, gusül abdesti alır, koku sürünür ve iki rekat namaz kılar: Birinci rekatte Fâtiha-i Şerîfe’den sonra Kâfirûn sûresini, ikin¬ci rekatte İhlâs sûresini okur ve selâmdan sonra şöyle duâ eder:
"Allâhümme ente's-sâhibü fi's-seferi vel-halî¬fetü fi'l-ehli ve'l-mâli ve'l-veledi. Vahfeznâ ve iyyâhüm min külli âfetin ve âhetin."
Türkiye'den hac yapmak için evinden çıkan kimse, doğrudan Medîne-i Münevvere'ye gide¬cekse ihrâma girmez. Medîne-i Münevvere'deki ziyâretleri tamamladıktan sonra otelde veya Zülhuleyfe'de, (Ebyâr-i Ali) ihrâma girer.
Doğrudan Mekke-i Mükerreme'ye giden hacı adayı, evinde veya hava alanında veya mîkat mahallinden önce uçakta ihrâma girer.
Kara yolu ile gidenler ise herhangi bir mîkat mahallinden ihrâma girer. Türkiye’den gidenle¬rin mîkat mahalli Cuhfe'dir.
Temettü Haccı'na niyet eden kimse tırnak¬larını keser, koltuk altını ve kasıklarını temizler, icabediyorsa saç, sakal ve bıyıklarını düzeltir, mümkünse gusül abdesti, değilse abdest alır, güzel koku sürünür, üzerindeki bütün elbiseleri¬ni çıkarıp izar ve ridâ denilen iki parça ihrâm örtüsüne bürünür.
Kerâhet vakti değilse sünnet olan iki rek'at ihrâm namazı kılar ve duâ eder. Sonra umreye şöyle niyet eder:
Allâh'ım senin rızân için umre yapmak istiyo¬rum. Onu bana kolaylaştır ve benden kabûl eyle.
Vekîl ise; " Allâh'ım! Senin rızan için ........... adına umre yapmak istiyorum. Onu bana kolaylaştır ve benden kabûl eyle!" diye niyet eder.
Niyetten hemen sonra üç kere şu telbiyeyi okur:
Lebbeyk, Allâhümme lebbeyk, lebbeyke lâ şerîke leke lebbeyk. İnnel-hamde ve’n-ni‘mete leke ve’l-mülk. Lâ şerîke lek.
Manası: Buyur Allâh'ım, buyur. Senin ortağın yok, buyur. Hamd sana mahsustur. Nimet ve mülk senindir. Senin ortağın yoktur.
Böylece ihrâma girmiş olur. İhramdan çıkıncaya kadar kötü sözden, cidalden, avdan, dikiş¬li elbiseden, sarık ve mest giymekten, baş ve yüzü örtmekten, koku sürünmekten, tırnak kes¬mekten, saç ve sakalını tıraş etmekten sakınır. Ancak kokusuz sabun kullanabilir. Müminlere güleryüzle selam verir, kimseye ezâ cefâ etmez. Kâbe-i Muazzama'ya varıncaya kadar tekbîr, tehlîl, salavât-ı şerîfe ve telbiyeye devâm eder.
Harem sınırına gelince şöyle duâ eder:
Mekke-i Mükerreme'ye varınca mümkün ise gusül, değilse yalnız abdest alır, telbiye getire¬rek Kâbe-i Muazzama'ya yönelir. Mescid-i Haram'a sağ ayak ile girerken şöyle söyler:
Kâbe-i Muazzama’yı görünce gözyaşları içeri¬sinde ""ALLÂHÜ EKBER" diyerek selâmlar. Ellerini kaldırıp şöyle duâ eder: ""Allahım, beyt-i atîkin hürmetine afvı ilâhîne, feyzi ilâhîne, nûru ilâhîne mazhar eyle. Şu anda yaptığım ve bun¬dan sonra yapacağım duâlarımı makbul eyle."
Duâdan sonra umre tavâfı için Hacer-i Esved'e yönelir ve tavâfta ızdıbâ yapacağı için ihrâmın üst kısmının ortasını sağ koltuk altından geçirip sol omuzu üzerine atar, sağ omzunu açık bırakır. Izdıbâ sünnet olup, tavâf bitinceye kadar devam eder. Umre tavâfına şöyle niyet eder:
"Allâh'ım rızâ-ı şerîfin için umre tavâfını yap¬mak istiyorum. Onu bana kolay kıl ve benden kabûl eyle.
Ya Rabbi, lütfunla seni ezelde tasdik ettim. şimdi yine bütün letâifimle ve senin lütfunla seni tasdîk ediyorum. Haremullah'da (beyti şerîfinde) ki Haceru'l-Esved’in içerisine ahdimizin bir nüs¬hasını vazettin (koydun).
u anda yine senin lüt¬funla kalbimi o ahdin hizâsına getiririp rızâ-i şerîfin için bedenimi kalıp olarak basmaya ve böylece ahdimi tazelemeye niyet ettim. Lütfunla kereminle kabul eyle, Allâh'ım."
Sonra, Hacer-i Esved'in bulunduğu yere gider. Mümkünse başkasına eziyet vermeksizin Hacer-i Esved'i öper. Değilse, Hacer-i Esved'e dönüp
" (Bismillâhi Allâhü ekber) diye¬rek istilâm yapar, sağ elinin içini öper. Daha sonra tekbîr, tahmîd ve salavât okur.
Sonra Kâbe'yi sol tarafa alarak etrafında dönmeye başlar. Tavâfı, Hatîm'in dışından ya ¬par. İlk üç şavtta Hacer-i Esved'den Rükn-ü Yemânî'ye kadar sünnet olan Remel'i yapar. (Adımları kısa ve süratlice, omuzları da silkele¬yerek çalımlı bir şekilde yürür.)
Tavâf duâlarını bilmeyenler dilediği duâları okuyabilir.
Rükn-ü Yemânîye gelince selâmlama yapılır, elin içi öpülmez.
Hacer-i Esved'e gelince birinci şavt tamam¬lanmış olur. Tekrar Hacer-i Esved'i selamlaya¬rak ikinci şavta başlar. Kâbe'nin etrafında yedi defa dönüp umre tavâfını yapar ve omuzunu kapatır.
Mümkün olursa Makâm-ı İbrahim’de, müm¬kün olmazsa Harem-i Şerîf’in herhangi bir yerin¬de vâcib olan iki rek’at tavâf namazı kılar: Birinci rek’atte Fâtiha-i Şerîfe’den sonra Kâfirûn Sûresini, ikinci rek'atte Fâtiha'dan sonra İhlâs Sûresini okur ve duâ eder. Sonra bol bol zemzem içer ve duâ eder.
Umrenin sa'yini yapmak için mes'â (sa'y yapılan yer) giderken Hacer-i Esad'ı selamlar. Safâ tepesine varınca Kâbe'ye dönerek, ellerini kaldırıp hamd ve senâ ile duâ eder. Üç defa tek¬bir getirir, tehlîlde bulunur, Salavât-ı şerîfe geti¬rir, kendisi ve Müslümanlar için duâ eder. Arka ¬sından umrenin sa'yi için şöyle niyet eder:
Allah'ım Senin rızâ-i şerîfin için umrenin sa'yini yapmak istiyorum. Onu bana kolaylaştır ve kabûl eyle, Allâhü Ekber.
Sa'yin ilk şavtını yapmak üzere Merve'ye yönelir. Dilediği duâları okur.
Birinci yeşil direğe gelince erkekler, sünnet olan ''Hervele'yi (süratlice yürümek) yapıp, ikin¬ci yeşil direğe kadar koşar.
İki yeşil direk arasında şöyle duâ eder:
İkinci yeşil direkten sonra normal şekilde yürür.
Merve'ye geldiği zaman Beytullah'a döner. Safâ'daki gibi tekbîr, zikir ve duâ eder. Bu bir şavttır.
Sonra Merve'den Safâ'ya döner; Birinci şavt'ta olduğu gibi diğer şavtları yapar. Safâ'dan Merve’ye dört gidiş ve Merve’den Safâ’ya üç gelişle yedi şavt tamam olur.
Sa'y tamamlandıktan sonra tıraş olur veya saçlarını kısaltır ve ihrâmdan çıkar (ihrâm ya ¬sakları sona erer). İki rek'at müstehab olan te ¬şekkür namazı kılabilir. Umre biiznillah tamam¬lanmış olur.
Zilhicce'nin sekizinci gününe kadar ihrâmsız olarak bir mekkeli gibi helâl olan şeyleri yapa¬bilir. İstediği kadar tavâf eder. Umre yapmak isterse Mekkelilerin umre için ihrâma girdikleri mîkat mahallinden ihrâma girer ve umre yapar.
Temettu' haccına niyet eden kimse umreyi tamamladıktan sonra hac için ihrâma girmez¬den evvel istediği kadar umre yapabilir. Bazı âlimler umre yerine çok tavâfın daha faziletli olduğunu söylemişlerdir.20
20 İrşâdü's-sârî ilâ Menâsik el-Molla Aliyyü’l-Kârî 108
ZİLHİCCE’NİN 8. GÜNÜ (YEVMİ TERVİYE)
Temettü haccına niyet edip de umresini yap ¬mış olan hacı adayı Mekke-i Mükerreme'deki ikâmet ettiği yerden (ev veya otel) ayrılmadan önce ihrâm için îcâbeden temizlik ve hazırlığı yapar, usulüne uygun olarak izar ve ridâ'ya bürü¬nür. İki rek'at ihrâm namazını kıldıktan sonra kıbleye dönüp hacca şöyle niyet eder (Vekil ise filan adına diye niyet eder):
Allah'ım senin rızân için hac yapmak istiyo¬rum. Onu bana kolaylaştır ve benden kabûl eyle.
Niyetten hemen sonra art arda üç kere telbiye okur, peşinden tekbîr ve Salevât-ı Şerîfe getirir. Böylece tekrar ihrâm yasakları başlamış olur.
Ziyâret tavâfının sa'yini önceden yapmak iste¬yenler, hac için ihrâma girdikten sonra nâfile bir tavâfın peşinden haccın sa'yini Mina'ya gitmeden önce yapabilirler. Bu takdîrde ziyâret tavâfından sonra sa'y yapmazlar.
Güneş doğduktan sonra Minâ’ya hareket eder. Yolda çokça telbiye getirir, tekbîr, tehlîl ve Salavat-ı Şerîfe’ye devam eder.
Gece Minâ’da kalır. Minâ’da EHæ vakit namaz kılmak sünnettir. Duâ ve Evrâd-ı Ezkâr’a devam eder.
ZİLHİCCE’NİN 9. GÜNÜ
Zilhicce'nin 9. (Arefe günü) sabah namazını Minâ'da kılıp, güneæ GRâGXNWDn sonra ArafâW'a gider. gâOH\e kadar GXha namazı, Wesbih namazı kılar. Ezkâr'a, WHOEL\H
\H, VDOHYkW_ı æHUvIHOHUe, KXU’ân_ı Kerim WLOkYeWLQe devam eder. +D\DW¿Qın en mXWOX gününde $IY_ı ¾OkKL\H\e nâil olabilmek için J|]\DæODUı içerisinde çokça Wevbe eder. A\_ rıca oROXk oRFXâXQD, akrabalarına ve ÜmmeW_i 0XKammed'e GXâ eder.
gâOe vakWi girince önce ezan, sonra hXWbe RNXnXU. Cem_i Wakdimle |âOe ve ikindi namazları kılınır. å|\Oe ki: gâOe namazının ilk döUW_UeNDW VQQHWL_NÖOÖQGÖNWDQ_VRQUD__NkPHW_JHWLULOLS__|âOH_QD_ PD]ÖQÖn farzı kılınır. 6RQ_VQQHW_NÖOÖQPDGan_WHNUDU LNLQFL_ELU_NkPHWOH_LNLQGL_QDPD]ÖQÖQ_IDUzÖ kÖOÖQÖU.
Namazdan sonra göz \DæODUı içerisinde ArafâW
vakfesi yapılır. Güneş batıncaya kadar çokça duâ ve niyaz ile ibâdet eder. Akşam güneş battıktan sonra akşam namazını kılmadan Müzdelife'ye hareket eder.
Müzdelife'ye vasıl olunca bir ezan, bir kamet ile akşam ve yatsı namazının farzlarını birlikte kılar. Buna cem-i tehir denir. Sonra yatsının son iki rek'at sünnetini ve vitir vâcibi kılınır.
Sünnet olduğu için geceyi Müzdelife'de geçi¬rir. Kul haklarının bile affedildiği rivâyet olunan Müzdelife'de geceyi iyi değerlendirmek lazımdır.
Ayrıca nohuttan büyük fındıktan küçük yet¬miş tane taş toplayıp su ile yıkadıktan sonra bir bez veya poşet içerisine koyar.
Vakti girince sabah namazı kılıp, göz yaşları içerisinde vâcip olan Müzdelife vakfesini yapar. Güneş doğmadan Minâ'ya hareket eder.
ZİLHİCCE’NİN 10. GÜNÜ
Bayramın birinci günü Minâ'da biraz dinlen¬dikten sonra yanına aldığı yedi (7) adet taş ile Cemre-i Akabe’yi (büyük şeytan) taşlar. Şöyle ki; yedi adet taşı sol avucuna alır. Taşları, sağ elin baş ve şahâdet parmaklarının uçları ile tutar ve büyük şeytana en az 3-5 metre kadar yak-laşır ve her taşı:
“Bismillâhi Allâhü ekber, rağmen li'ş-şeytâni ve hızbihî" diyerek atar.
Birinci taşı attıktan sonra telbiyeyi keser ve ar ¬tık okumaz. Duâ için durmaz, yürürken duâ eder.
Birinci günü şeytan taşlamanın sünnet olan vakti: güneşin doğmasından öğle vaktine kadardır. Güneş doğmadan mekruhtur. Öğle¬den güneşin batmasına kadar olan vakit câiz, güneş battıktan sonra imsak vaktine kadar mazeretsiz mekruhtur.
Bayramın birinci günü şşeytanı taşladıktan sonra kkurban keser veya kesildiğinden emin olunca, ttıraş olup (kendi saçını tıraş edebileceği gibi başkalarının da saçını tıraş edebilir) ihrâm¬dan çıkar. Önceki elbiselerini giyebilir.
Böylece ziyâret tavâfını yapıncaya kadar hanımına yaklaşmanın dışındaki ihrâm yasakları kalkar.
Bayramın ilk üç gününde, uygun bir vakitte Beytullah'a gidip farz olan ziyâret tavâfını yapar. Ziyâret tavâfının bayramın birinci günü yapılması efdaldir. Tavâf namazını kılıp bolca zemzem içer. Arkasından -önceden yapmamışsa- vâcib olan sâ'yi yukarıda umre bahsinde beyan edildiği gibi yapar. Biiznillâh hac tamamlanmış olur.
Ziyâret tavâfını yaptıktan sonra tekrar Minâ'ya döner. Zîra bayram gecelerinde Minâ'da gecele¬mek Hanefî mezhebine göre sünnet-i müekkede olup, diğer üç mezhebe göre vâcibdir.
Bayramın ikinci ve üçüncü günleri sırasıyla küçük, orta ve büyük cemrelere taş atar. Üçün¬cü günü taşları attıkdıkdan sonra, güneş battık¬tan sonra Minâ'dan ayrılır. Güneş batıncaya kadar Minâ’da kalmak mekruhtur.
Bayramın dördüncü günü sabah namazının vaktinden önce Minâ'dan ayrılmamış olanlara şeytan taşlamaları vaciptir. O günde zevâlden sonra sırasıyla üç şeytana yedişer taş atarlar ve Mekke-i Mükerreme'ye dönerler. İmâm A'zam hazretlerine göre zevâlden önce de atmak câiz¬dir.21 Eğer kurbanın dördüncü günü şafak attıktan sonra taşları atmadan giderse vakti geç¬tiği için kurban kesmek lâzım gelir.
Mekke-i Mükerreme'den ayrılacağı zaman vedâ tavâfını yapar. Böylece temettu haccı tamamlanmış olur.
21 İrşâdü's-sârî ilâ Menâsik el-Molla Aliyyü’l-Kârî 113
TEMETTU HACCININ ÖZETİ
Mîkat'ta ihrâm ve umreye niyet:
Umre Tavâfı
Umre'nin sa'yi
Tıraş ve ihrâmdan çıkma
En son Zilhicce'nin 8. günü sabaha kadar ihrâma girmek ve farz hacca niyet etmek
Zilhicce'nin 8. günü Minâ
Zilhicce'nin 9. günü Arafât vakfesi
Zilhicce'nin 10. günü Müzdelife vakfesi
Zilhicce'nin 10. günü Cemre-i Akabe'ye yedi taş
Zilhicce'nin 10, 11 ve 12. günü Kurban kes¬mek
Zilhicce'nin 10, 11 ve 12. günü Tıraş ve ihrâm¬dan çıkmak
Zilhicce'nin 10, 11 ve 12. günü Farz tavâf ve sa'y
Zilhicce'nin 11. günü sırasıyla üç şeytanı taşla¬mak
Zilhicce'nin 12. günü sırasıyla üç şeytanı taş ¬lamak
Mekke-i Mükerreme’den ayrılmadan Vedâ tavâfı
C-HACC-I KIRÂN
Kırân haccı yapacak olan kimse, yolu üzerin¬de bulunan mîkat sınırını geçmeden önce ihrâm hazırlığı yapar.
Şöyle ki: Tırnaklarını keser, koltuk altı ve ka ¬sıklarını temizler, gerekiyorsa saç, sakal ve bıyık ¬larını düzeltir, mümkünse gusül abdesti veya abdest alır, güzel koku sürünür, üzerindeki bütün elbiselerini çıkarıp izar ve ridâ denilen iki parça ihrâm örtüsüne bürünür.
Kerâhet vakti değilse iki rek'at ihrâm namazı kılar (sünnettir).
Namaz ve duâ bittikten sonra hac ve umreye beraber şöyle niyet eder:
Allâhümme innî ürîdü'l-hacce ve'l-umrate feyessirhümâ lî ve tekabbelhümâ minnî.
Allâhım senin rızân için umre ve hac yapmak istiyorum. Bunların edâsını bana kolay kıl ve her ikisini benden kabûl eyle.
Vekîl ise; "Allâhım! Senin rızan için ............ adına umre yapmak istiyorum. Onu bana kolaylaştır ve benden kabûl eyle!" diye niyet eder.
Niyetten hemen sonra üç kere telbiye okur. Telbiye şudur:
Lebbeyk, Allâhümme lebbeyk, lebbeyke lâ şerîke leke lebbeyk. İnnel-hamde ve’n-ni‘mete leke ve’l-mülk. Lâ şerîke Lek.
Meâlî: Buyur Allâh'ım, buyur. Senin ortağın yok. Buyur. Hamd sana mahsustur. Nimet ve mülk senindir. Senin ortağın yoktur.
Böylece ihrâma girmiş olur. Kâbe-i Muazza ¬ma'ya varıncaya kadar tekbîr, tehlîl, salevât-ı şerîfe ve telbiyeye devâm eder.
Kâbe-i Muazzama’yı görünce göz yaşları içe¬risinde ""ALLÂHÜ EKBER" diyerek selâmlar. Ellerini kaldırıp şöyle dûâ eder: ""Allâhım, beyt-i atîkin hürmetine afv-ı ilâhine, feyz-i ilâhine, nûr-u ilâhine mazhar eyle. Şu anda yaptığım dualarımı makbul eyle."
Duâdan sonra umre tavâfı için Haceru’l-Esved'e yönelir ve şöyle niyet eder:
Allâh'ım, rızâ-i şerîfin için umre tavâfı yap¬mak istiyorum. Bana kolaylık ihsan et ve benden kabûl buyur.
Ayrıca kalben: ""Ya Rabbi, lütfunla seni ezelde tasdik ettim. Şimdi yine bütün letâifimle ve senin lütfunla seni tasdîk ediyorum. Haremul¬lah'da (beyti şerîfinde)kki Haceru’l Es'âdın içerisi¬ne ahdimizin bir nüshasını vazettin (koydun).. Şu anda yine senin lütfunla kalbimi o ahdin hi¬zâsına getiririp rızâ-i şerîfin için bedenimi kalıp olarak basmaya ve böylece ahdimi tazelemeye niyet ettim. Lütfunla kereminle kabul eyle, Alllahım." dedikten sonra, Hacer-i Esved’in bulunduğu yere gider. Mümkünse başkasına eziyet vermeksizin Hacer-i Esved'i öper. Değilse, Hacer-i Esved'e dönüp " " (Bismillâhi Allâhü ekber) diyerek istilâm yapar, sağ elinin içini öper. Daha sonra tekbîr, tahmîd ve salavât getirir.
Umrenin sa'yi de bu tavâftan sonra yapılacağı için, Tavâfın tamamında ızdıba, ilk üç şavtında remel yapar.
İki rek'at tavâf namazını kılıp bol bol zemzem içtikden sonra Hacer-i Esved'i istilâm edip, umrenin sa'yini yapmak üzere Safâ'ya yönelir.
Safâ ve Merve arasında yedi defa gidip gelmek suretiyle sa'yini yapar. Erkekler, iki yeşil direk arasında ""hervele" yapar. Umrenin sa'yini yaptıkdan sonra tıraş olmaz ve ihrâmdan çıkmaz.
Umre tamamlandıktan sonra biraz dinlenebi¬lir. Tekrar kudûm tavâfı yapar. Eğer haccın sa'yini önceden yapmak isterse tavâf-ı kudûmde ıztıbâ ve remel de yapar. Farz olan ziyâret tavâ ¬fından sonra yapacaksa "ızdıba ve remel" yap¬maz. Tavâf bittikten sonra iki rek'at tavâf na ¬mazını kılar, duâ edip bol bol zemzem içer.
Hac vazifelerini tamamlayıncaya kadar ih ¬râmdan çıkmaz. Zilhicce'nin 8. gününe kadar is ¬tediği kadar nâfile tavâf yapabilir. Ama umre yapamaz.
ZİLHİCCE’NİN 8. GÜNÜ
(YEVM-İ TERVİYE)
Terviye günü, diğer hacılarla berâber güneş doğduktan sonra Minâ'ya hareket eder. Yolda çokça telbiye getirir, tekbîr, tehlîl ve Salevât-ı Şerîfe'ye devam eder.
Gece Minâda kalır. Orada 5 vakit namaz kılmak sünnettir. Duâ ve Evrâd-ı Ezkar'a devam eder.
ZİLHİCCE’NİN 9. GÜNÜ
Zilhicce'nin 9. (Arefe günü) sabah namazını Minâ'da kılıp, güneş doğduktan sonra Arafât'a gider. Öğleye kadar duha namazı, tesbih nama ¬zı kılar. Ezkâr'a, telbiye'ye, salevât-ı şerîfelere, Kur'ân-ı Kerîm tilâvetine devam eder. Hayatının en mutlu gününde Afv-ı İlâhiye'ye nâil olabilmek için gözyaşları içerisinde çokça tevbe eder. Ay ¬rıca çoluk çocuğuna, akrabalarına ve Ümmet-i Muhammed'e duâ eder.
Öğle vakti girince önce ezan, sonra hutbe oku¬nur. Cem-i takdimle öğle ve ikindi namazları kılı ¬nır. Şöyle ki: Öğle namazının ilk dört rek'at sün¬neti kılındıktan sonra, kâmet getirilip, öğle nama ¬zının farzı kılınır. Son sünnet kılınmadan tekrar ikinci bir kâmetle ikindi namazının farzı kılınır.
Namazdan sonra gözyaşları içerisinde Arafât vakfesi yapılır. Hacı efendi güneş batıncaya ka ¬dar çokça duâ ve niyazda bulunup, ibâdete de ¬vâm eder. Akşam güneş battıktan sonra akşam namazını kılmadan müzdelife'ye hareket eder.
Müzdelife'ye vasıl olunca bir ezan, bir kamet ile akşam ve yatsı namazının farzlarını birlikte kılar. Buna cem-i tehir denir. Sonra yatsının son iki rek'at sünnetini ve vitir vâcibi kılar.
Sünnet olduğu için o geceyi Müzdelife'de ge ¬çirir. Kul haklarının bile affedildiği rivâyet olu¬nan Müzdelife'de geceyi iyi değerlendirmek la ¬zımdır.
Ayrıca nohut büyüklüğünde yetmiş tane taş toplayıp su ile yıkadıktan sonra bir bez veya poşet içerisine koyar.
Vakti girince sabah namazını kılıp, gözyaşları içerisinde vâcib olan Müzdelife vakfesini yapar. Güneş doğmadan Minâ'ya hareket eder.
ZİLHİCCE’NİN 10. GÜNÜ
Bayramın birinci günü Minâ'da biraz dinlendikten sonra yanına aldığı yedi (7) adet taş ile Cemre-i Akabe’yi (büyük şeytan) taşlar. Şöyle ki; yedi adet taşı sol avucuna alır. Taşlar, sağ elin baş ve şahâdet parmaklarının uçları ile tutarak, büyük şeytana en az 3-5 metre yaklaşır ve her taşı:
"Bismillâhi Allâhü ekber, rağmen liş-şeytâni ve hızbihi." diye duâ ederek atar. Duâ için durmaz, yürürken duâ eder. Birinci günü şeytan taşlamanın sünnet olan
vakiti: güneşin doğmasından öğle vaktine ka ¬dardır. Güneş doğmadan mekruhtur. Öğleden güneşin batmasına kadar olan vakitte câiz, gü ¬neş battıktan sonra imsak vaktine kadar maze¬retsiz tehiri mekruhtur.
Bayramın birinci günü şeytanı taşladıktan sonra kurban keser veya kesildiğinden emin olunca, tıraş olup (kendi saçını tıraş edebileceği gibi başkalarının da saçını traş edebilir) ihrâm¬dan çıkar. Önceki elbiselerini giyebilir.
Böylece ziyâret tavâfını yapıncaya kadar hanımına yaklaşmanın dışındaki ihrâm yasakları kalkar.
Bayramın ilk üç gününde, uygun bir vakitte Beytullah'a gidip farz olan ziyâret tavâfını yapar. Ziyâret tavâfının bayramın birinci günü yapıl ¬ması efdaldir. Tavâf namazını kılıp bolca zem¬zem içer ve üstüne döker veya vücûduna sürer. Arkasından vâcib olan sâ'yi (yukarıda umre bah¬sinde beyan edildiği gibi) yapar. Bi-iznillâh hac tamamlanmış olur.
Ziyâret tavâfını yaptıktan sonra tekrar Minâ'ya döner. Zîra bayram gecelerinde Minâ'da gecele¬mek hanefî mezhebine göre sünnet-i müekkede olup, diğer üç mezhebe göre vâcibdir.
Bayramın ikinci ve üçüncü günleri de cemre¬lere taş atar. Üçüncü günü taşları attıkdan sonra, akşam namazından evvel Minâ'dan ayrı ¬lır. Zîra akşam namazından evvel ayrılmak sün¬net, güneş battıktan sonra ayrılmak ise mek¬ruhtur.
Bayramın dördüncü günü sabah namazının vaktinden önce Minâ'dan ayrılmamış olanlar o günde zevâlden sonra sırasıyla üç şeytana yedişer taş atarlar ve Mekke-i Mükerreme'ye dönerler. İmâm-ı A'zam hazretlerine göre zevâlden önce de atmak câizdir22. Eğer kurbanın dördüncü günü şafak attıktan sonra taşları atmadan giderse vakti geçtiği için kurban kesmek lâzım gelir.
Mekke-i Mükerreme'den ayrılacağı zaman vedâ tavâfını yapar. Böylece Hacc-ı kırân ta ¬mamlanmış olur.
22 Dürer hâşiyesi.
KIRÂN HACC'ININ ÖZETİ
Mîkat'ta ihrâm, umre ve hacca niyet,
Umre Tavâfı,
Umre'nin sa'yi,
Kudûm tavâfı,
Zilhicce'nin 8. günü,
Minâ Zilhicce'nin 9. günü Arafât vakfesi,
Zilhicce'nin 10. günü Müzdelife vakfesi,
Zilhicce'nin 10. günü Cemre-i Akabe'ye yedi taş,
Zilhicce'nin 10, 11 ve 12. günü Kurban kesmek,
Zilhicce'nin 10, 11 ve 12. günü Tıraş ve ihrâmdan çıkmak,
Zilhicce'nin 10, 11 ve 12. günü Farz tavâf ve sa'y,
Zilhicce'nin 11. günü sırasıyla üç şeytanı taşlamak,
Zilhicce'nin 12. günü sırasıyla üç şeytanı taşlamak Mekke-i Mükerreme’den ayrılmadan Vedâ tavâfı
